Een 3.100 jaar oude tempel ontdekt in de buurt van Beit Shemesh kan een link hebben naar de Ark van het Verbond, denken vooraanstaande archeologen.
De archeologische vindplaats op een kleine heuvel aan de rand van Beit Shemesh, 20 km ten westen van Jeruzalem, wordt sinds 2012 opgegraven, en heeft nu onlangs een fascinerende ontdekking opgeleverd: een stenen tafel, die de bijbelse verhalen van een plaat weergeeft waarop de Ark van het Verbond op zou zijn geplaatst.
De stenen tafel is gevonden in een structuur die door de constructie als een tempel wordt beschouwd – het gebouw was een perfect vierkant, met muren van 8,5 m lang, waarvan de hoeken waren uitgelijnd met de kardinale punten – en omdat het twee grote uitgeholde stenen met goten bevatte die kunnen zijn gebruikt voor plengoffers, evenals een breed scala aan aardewerk en dierenbotten, indicatief voor rituele activiteit.
“Er is veel bewijs dat dit inderdaad een tempel was”, vertelde Prof. Shlomo Bunimovitz van de Universiteit van Tel Aviv. “Als je naar de structuur en de inhoud kijkt, is het heel duidelijk dat dit geen standaard huisruimte is, maar iets speciaals.”
De tafelstructuur, een enorme dolmen-achtige rotsplaat rustend op twee kleinere rotsen, vormde een grotere uitdaging.
“In het begin dachten we dat het een massebah was die omgevallen was”, zei Dr. Zvi Lederman, die de opgraving leidt, (een massebah is een soort staande steen die gewoonlijk wordt geassocieerd met cultische activiteit in de Levant). “Maar al snel beseften we dat het een tafel moest zijn.”
De vondst is belangrijk omdat het aansluit op het tijdsbestek van de ‘grote steen’ waarop de Ark van het Verbond zou zijn geplaatst toen het naar Beit Shemesh werd gebracht na terugkomst door de Filistijnen, zoals verteld in het boek Samuël.
Volgens de Bijbel: “Nu oogstten de mensen van Beth Shemesh hun tarweoogst in de vallei; en zij hieven hun ogen op en zagen de ark, en verheugden zich erop het te zien. Toen kwam de wagen [gezonden door de Filistijnen] in het veld van Jozua van Beth Semes en bleef daar staan; er was een grote steen. Dus splitsten ze het hout van de kar en boden de koeien aan als een brandoffer aan de Heer. De Levieten namen de ark van de Heer en de bijbehorende kist neer, waarin de voorwerpen van goud waren, en legden ze op de grote steen.” (1 Samuël 6: 13-15).
Het tijdperk waarnaar in het bijbelse verhaal wordt verwezen, was duidelijk een tijdperk gekenmerkt door oorlogvoering tussen de Israëlieten, geleid door rechters zoals Simson en Deborah, en hun buren, de Filistijnen. De locatie getuigt van deze strijd: niet alleen ligt het op slechts zeven kilometer van Tel Batash, een Filistijnse nederzetting, maar belangrijker is dat de structuur zelf het bewijs vertoont van gevallen van oorlog tussen de naties.
Het is duidelijk dat op enig moment in het midden van de 12e eeuw voor de gewone jaartelling de tempel werd ontheiligd; het aardewerk erin brak aan stukken. Bij het blootleggen van de overblijfselen moesten de archeologen door een dikke zwarte laag graven, waarvan ze aanvankelijk dachten dat het as was, maar later dierlijke mest bleek te zijn: de locatie was na de verovering veranderd in een veestal.
“Dit zou een zeldzaam geval zijn waarin we het bijbelverhaal kunnen combineren met een archeologische vondst”, zegt Lederman.
Maar hij wil de stenen tafel niet direct verbinden met de steen die in de Bijbel wordt genoemd, en wijst erop dat een dergelijke conclusie bijna onmogelijk archeologisch te bewijzen zou zijn.
Hij wijst er ook op dat er enige inconsistenties zijn tussen het verhaal en het bewijsmateriaal. Ten eerste zou de steen zich in een veld onder de stad bevinden, niet in de tempel bovenop de kleine heuvel.
Het is niet eenvoudig om alle wendingen van het verhaal die in de Bijbel zijn beland te bewijzen en erachter te komen wat mensen zich herinnerden, wat historisch was en wat later werd toegevoegd”, zei Bunimovitz.
Het is mogelijk waarschijnlijk dat degene die de bijbelse tekst schreef zich bewust was van het belang van een steen bij Beit Shemesh en opgenomen heeft in het verhaal.
De Bijbel is ‘geen historisch document, maar een ideologisch document’, aldus Bunimovitz. “Maar in elk ideologisch verhaal, als je wilt dat het wordt geloofd en geaccepteerd, moet je enkele echte elementen invoegen.”
Moderne geleerden geloven dat het Ark-verhaal oorspronkelijk een apart verhaal was dat later werd opgenomen in het bredere Bijbelse verhaal. Volgens archeoloog van de Universiteit van Tel Aviv, Israël Finkelstein, die opgravingen heeft geleid op locaties die met de ark zijn geassocieerd, waaronder Shiloh en Kiriath Yearim, is het arkverhaal ontstaan in de 8e eeuw voor de gewone jaartelling, ongeveer 400 jaar na de verwoesting van de tempel in Beit Shemesh.
Finkelstein is sceptisch dat het de stenen tafel zijn waarnaar in de Bijbel wordt verwezen: “het Ark-verhaal toont realiteiten uit de 8e eeuw v.Chr. Het is moeilijk aan te nemen dat een herinnering uit de 12e eeuw v.Chr. werd bewaard tot de 8e eeuw, zonder voortdurende schrijftraditie.”
Maar anderen staan meer open voor deze mogelijkheid. Avraham Faust, hoogleraar archeologie aan de Universiteit van Bar-Ilan, zei: “Ik denk niet dat iemand dit letterlijk zou nemen en concludeert dat dit de steen uit het bijbelse verhaal is. Het is duidelijk dat het verhaal veel later werd geschreven, maar deze vondst kan de theorie ondersteunen dat er enkele zeer vroege tradities zijn die hun weg naar de Bijbel hebben gevonden.”
Faust wees in het verleden op een neiging om archeologische vondsten te rekken om bijbelse verhalen aan te passen, een trend die volgens hem heeft geleid tot een omgekeerde neiging om bijbelse links af te wijzen.
“Het is een automatisch en soms een gerechtvaardigd vermoeden, maar ik denk niet dat dit hier het geval is”, zegt hij. “Dit is een in het oog lopende opmerkelijke steen, geplaatst in een opvallende positie in wat op een tempel lijkt, op het juiste moment, dus er zijn veel links die deze vondst kunnen verbinden met een oude traditie die misschien zijn weg heeft gevonden in het bijbelverhaal. Ik weet niet of ze goed of fout zijn, maar ik denk dat het zorgvuldig moet worden onderzocht.”
