Film ‘Max’ toont Hitler als mislukt kunstenaar

Een film die Adolf Hitler als onzeker, gefrustreerd mannetje toont. Het beeld stond de Nederlandse scenarist Menno Meyjes steeds duidelijker voor ogen naarmate hij meer las over het tamelijk onderbelichte kunstenaarsverleden van de Duitse dictator.

Het resulteerde in de film Max, die een beeld schetst van de innerlijke tweestrijd waarin Hitler (gespeeld door de Britse acteur Noah Taylor, 33) na de Eerste Wereldoorlog verkeerde: moest hij proberen zijn middelmatige schildertalent uit te buiten, of toch zijn uitmuntende gave als demagoog? De film beleefde maandagavond 27 januari 2003 op het Filmfestival Rotterdam zijn Europese première.ArmoedegrensDe 48-jarige Menno Meyjes is, samen met Paul Verhoeven en Jan de Bont, een van de weinige Nederlanders die heeft weten door te dringen tot het gesloten bolwerk dat Hollywood heet. Op zijn 19de vertrok Meyjes op goed geluk naar Amerika, waar hij tien jaar onder de armoedegrens leefde voordat een ontmoeting met Steven Spielberg zijn grote doorbraak betekende.De regisseur vroeg hem een script te schrijven voor zijn droomproject The color purple. Het leverde Meyjes meteen een Oscarnominatie op. Hierna schreef de Nederlander nog de scenario’s voor onder meer Indiana Jones and the last crusade, Ricochet en The siege. Max is zijn regiedebuut.Fascinatie"De fascinatie voor Hitler is me bijna aangeleerd", vertelt Meyjes. "Ik ben geboren in 1954: Hitler lag als een schaduw over mijn generatie. Maar het frappeerde me vooral dat hij zo’n gewoon mannetje was tot hij de gave van het woord in zichzelf ontdekte."De Duitse dictator was volgens de filmmaker geen groot leider, hij wist alleen hoe hij mensen kon overtuigen met zijn woorden. "Hitler twijfelde lange tijd tussen schilderen of politiek: voor een carrière in de kunst moest hij zichzelf echter blootgeven, iets dat hij niet durfde en niet kon. Dus koos hij voor de weg van de minste weerstand: de weg van de demagogie. Het was een afschuwelijke keuze, maar wel een keuze die we allemaal gemaakt hadden kunnen hebben."KunstwerkDe film toont ook hoe Hitler al in zijn jonge jaren een uitgewerkte visie had ontwikkeld op het Derde Rijk. Zo toont de jonge schilder het titelpersonage Max, een joodse kunsthandelaar (door de Amerikaan John Cusack, 36), schetsen van uniformen, autobanen en gebouwen die hij als Führer allemaal zou verwezenlijken. "Hitler beschouwde zijn leiderschap ook als een kunstwerk", denkt Meyjes. "Net als een schilder stelde hij zijn eigen wereld samen en bepaalde wat er wel en wat er niet in thuis hoorde. Het Arische ras domineerde in zijn kunstwerk, terwijl er voor joden geen plaats was in zijn plaatje."Het onderliggende thema van de film is volgens de regisseur angst, een onderwerp dat de link naar de wereld anno 2003 erg logisch maakt. "Je mag het eigenlijk niet zeggen, maar het leven is zwaar: als het even tegen zit, worden mensen eenvoudig door het leven vermorzeld. Het is gemakkelijk om dan te vluchten in mythes: het Duitse volk was toentertijd heel bevattelijk voor de mythe van de slechte joden."VluchtgedragDat vluchtgedrag is volgens Meyjes de afgelopen halve eeuw niet veranderd. "Natuurlijk is het voor meneer Blair of meneer Bush nog steeds makkelijker om over het kwaad van Saddam Hussein te prediken dan over de binnenlandse problemen als gezondheidszorg of veiligheid."Max is vanaf 1 mei in de Nederlandse bioscopen te zien.Bron: De Telegraaf, 27 januari 2003