Kardinaal Johannes Willebrands overleed op 2 augustus op 96-jarige leeftijd. Hij was kardinaal, emeritus aartsbisschop van het aartsbisdom Utrecht en doctor in de filosofie. Ook was hij een belangrijk voorvechter van de christelijk-Joodse dialoog.
De loftuitingen aan het adres van kardinaal Willebrands om zijn toenadering tot het Jodendom zijn terecht, vindt de liberale rabbijn David Lilienthal, decaan van het Levisson Instituut, dat nieuwe rabbijnen, sjeliché tsiboer (voorgangers), leraren en andere leidinggevenden opleidt voor liberaal-Joodse gemeenten en organisaties.
"Willebrands is van grote invloed geweest, zeer bepalend." Lilienthal durft niet te zeggen hoe groot Willebrands’ invloed precies is geweest, maar wijst erop dat de nu gestorven geestelijke tijdens het Tweede Vaticaans Concilie betrokken was bij de opstelling van Nostra Aetate, het stuk dat de Joden na bijna 2000 jaar vrijpleitte van schuld aan de moord op Jezus Christus. "En later had hij in Rome zeker nog het één en ander te vertellen, hij heeft zeker stem gehad", zegt Lilienthal. De rabbijn kende Willebrands persoonlijk en denkt met genegenheid aan hem terug. "Hij was een groot man en bijzonder sympathiek."
De twee ontmoetten elkaar ook ten tijde van het omstreden bezoek van paus Johannes Paulus aan Nederland. Willebrands probeerde intensief, overigens tevergeefs, te bemiddelen. "Wij wilden de paus niet ontmoeten. We hadden twee voorwaarden: excuus voor de houding van de Rooms-Katholieke Kerk en erkenning van de staat Israël. Inmiddels is er veel veranderd. We waren toen ook jong. Ik weet niet of we ons op onze huidige leeftijd ook nog zo hadden opgesteld." Lilienthal weet niet of de actie direct succes had, maar hij is zeker "niet onopgemerkt gebleven".
Ook Joop Sanders, voorheen secretaris van het orthodoxe Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap denkt met warme gevoelens terug aan de persoon en de inzet van Willebrands. "Hij moet achter de schermen grote invloed hebben gehad, alleen al door zijn functie in Rome, absoluut."
Sanders prijst de inzet van Willebrands tijdens het pausbezoek. "Hij was toen in Rome, maar kwam speciaal over. Ik geloof dat hij die erkenning van Israël wel inzag." Sanders was erbij toen Willebrands, inmiddels zo’n kwart eeuw geleden het Anne Frank Huis bezocht. "Het maakte erg veel indruk op hem."
De Katholieke Raad voor Israël, die ijvert voor een betere verstandhouding tussen Joden en rooms-katholieken, wijst erop dat Willebrands al voor de Tweede Wereldoorlog contacten met Joden had en na de oorlog op goede voet stond met verscheidene overlevenden van de concentratiekampen en hun familieleden. Hij zette zich ervoor in de bedoelingen van Nostra Aetate dicht bij de kerkelijke praktijk te brengen. De kardinaal was volgens de raad een groot geleerde, die gesprekken voerde met belangrijke Joodse denkers en talloze lezingen over de relatie tussen kerk en Jodendom hield.
Bron: Telegraaf 02-08
