De Amerikaanse Joan Nathan is de schrijfster van een aantal veelgeprezen en geliefde joodse kookboeken. Haar laatste boek is de inspiratie voor een in Amerika heel populair kookprogramma.
Joan Nathan is de schrijfster van onder andere “Jewish Holiday Kitchen” en, als co-auteur, van “The flavor of Jerusalem”. In 1994 verscheen “Jewish cooking in America” (New York, Alfred A. Knopf). Dit belangwekkende boek bevat, naast een collectie van meer dan driehonderd kosjere recepten zowel van asjeknazische als sefardische oorsprong, vele kleurrijke achtergrondverhalen, wetenswaardigenheden en anecdotes en prachtig, vaak historisch fotomateriaal.
Nathan verzamelde de recepten bij joden die zich vanuit de oude wereld in Amerika hebben gevestigd, en zag en proefde hoe traditionele receptuur in de loop der tijd aangepast is geraakt aan de beschikbaarheid van producten en bereidingswijzen in het nieuwe vaderland.Nathan’s eigen familie (zijzelf werd geboren in Providence, Rhode Island) komt oorspronkelijk uit het Duitse deel van de Elzas. “Joods eten is heel sterk ‘gekleurd’ door de plek waar de mensen woonden, en werd daarnaast natuurlijk bepaald door de spijswetten. Wij aten thuis heel vaak ‘Linzertorte’, en ‘Quetscheküche’, typische gerechten uit de Elzas. Aan de andere kant is ‘carpe à la juive’ (gestoofde karper op joodse wijze, en dat is in dit geval geen ‘gefillte Fisch’) in de Elzas een heel bekend, bijna ‘nationaal’ gerecht.
Koken is mondelinge overlevering van cultuur. “Jewish Cooking in America” is niet alleen de titel van het met de prestigieuze ‘Julia Child Book Award” bekroonde boek, maar ook de titel van een bijzonder goed bekeken televisie-kookprogramma. “Koken is het middel, niet het doel”, zegt Nathan. “Met mijn kookprogramma wil ik joden èn niet-joden vertellen over de joodse geschiedenis, tradities en cultuur. Technische kooklessen geven vind ik niet interessant.”
Daarom trok Nathan voor het inmiddels al twee seizoenen lopende programma met haar opnameploeg naar verschillende plaatsen in de Verenigde Staten, om bij mensen thuis in de keuken de achtergronden en bereidingswijzen van allerlei traditionele gerechten te filmen. “Op deze manier wordt een traditie als het ware mondeling overgeleverd. In de eerste serie hebben we ons geconcentreerd op de feestdagen, en in de tweede serie kijken we naar de culinaire kruisbestuiving tussen de joodse en andere ethnische bevolkingsgroepen. Er is zoveel over te vertellen.”
Verhalen, verhalen…
En dat is waar het Nathan vooral om gaat, de verhalen. In één van de uitzendingen volgt de camera de bereiding van kip-paprikasj en ‘Spätzle’. Tijdens het koken vertelt Eva Young aan Nathan hoe ze de concentratiekampen wist te overleven met het geld dat ze kreeg van de verkoop van een diamant die haar vader in een valse kies had verborgen. De maaltijd die Young had gekookt werd later in diezelfde uitzending opgegeten door een tiental overlevenden van de holocaust; tijdens de maaltijd vertelden ze over de honger in de kampen en de manieren waarop ze aan voedsel wisten te komen. “Dat ik dit op televisie heb kunnen laten zien”, zegt Nathan, “betekent meer voor me dan alles wat ik in mijn loopbaan als kookboekschrijfster tot nu toe heb gedaan.”
Anders dan andere kookprogramma’s
Het is gebleken dat Nathan’s programma grote populariteit geniet in de Amerikaanse ‘bible belt’ (de conservatieve staten van de VS), juist vanwege de achtergrondverhalen. In de woorden van een kijker: “Zoveel mensen hebben hun familie verloren, zijn naar een ander land gegaan en hebben er een nieuw leven en nieuwe vriendschappen opgebouwd. Ik vind het boeiend te zien hoe zij toch vasthouden aan hun wortels en de dingen blijven doen die bij hun traditie horen.”Nathan heeft een enorme schare bewonderaars, waaronder hee
