‘Conversations with Isaiah Berlin’

Een bijzonder boek in de ramsj: vijf gesprekken met de veelgelauwerde denker Isaiah Berlin. "Het is niet zo dat op elke vraag slechts één antwoord bestaat."

Isaiah Berlin werd geboren in Letland in 1909, maar emigreerde al in 1919 met zijn ouders naar Engeland. Hij studeerde onder andere in Oxford en werd er hoogleraar in de sociale en politieke theorie. Hij was ook zeer actief in de culturele sector. Zo was hij voorzitter van de British Academy en bestuurslid van het Royal Opera House Covent Garden.Zijn denken is gevormd door drie tradities: zijn Russische jeugd, een Britse opleiding en Joodse familiebanden. Hij stierf in 1997.Sir Isaiah Berlin was een klassiek breed-ontwikkeld academicus: zijn wetenschappelijke loopbaan speelde zich af op het terrein van de kennis- en wetenschapsleer, politieke theorie, literatuur en zelfs musicologie. Zijn bekendste werk is ‘Two concepts of liberty’, dat tevens fungeerde als inaugurele rede waarmee Berlin in 1958 zijn leerstoel in de politieke theorie aanvaardde.Centraal in Berlins gedachtegoed liggen zijn opvattingen over ethisch pluralisme. Berlin wijst de door veel mensen aangehangen overtuiging af dat er op elke vraag slechts één juist, eenduidig antwoord bestaat en dat alle juiste antwoorden op harmonieuze wijze in één begrijpelijk stelsel kunnen worden geordend en daardoor samenvallen.Het belangrijkste wat Berlin van zijn Russische jeugd heeft overgehouden, is het besef van de kracht van ideeën. Ideeën zijn de belangrijkste krachten van de geschiedenis. Wie de drijfveren achter individuen, groepen en beschavingen wil begrijpen, moet volgens Berlin de ideeën analyseren die de basis vormen van het denken en handelen van mensen. Een tweede bepalende traditieis het empirisme, het besef dat de enige bron van kennis over de wereld voortkomt uit ervaring en waarneming. De derde traditie is de joodse. Berlin denkt dat hij van de joodse traditie het besef heeft overgehouden dat mensen een diepe behoefte voelen om te behoren tot een duurzame gemeenschap met een eigen culturele identiteit. Hij heeft zich grealiseerd dat mensen verregaand door hun culturele omgeving worden beïnvloed en dat zij daardoor alleen in de context van deze vertrouwde omgeving kunnen worden begrepen. Sociale interacties en relaties zijn vormend voor individualiteit, zij bepalen de identiteit. Een mens zonder relaties is iemand zonder identiteit.Berlin is de mening toegedaan dat culturele tradities en conventies binnen een gemeenschap de mens behoeden voor abstractie. De waardigheid van de mens is niet alleen afhankelijk van het bezit van rechten en vrijheden, maar ook van de erkenning van zijn culturele identiteit. Het streven naar erkenning komt tot uitdrukking in het verlangen van de leden van een culturele traditie om hun identiteit herkenbaar weerspiegeld te zien in de instituties van hun samenleving.Tussen 1988 en 1990 had de Iraanse filosoof Ramin Jahanbegloo een vijftal lange gesprekken met Isaiah Berlin waarin een groot aantal onderwerpen aan de orde kwamen.In het hieronder weergegeven gesprek, ‘On being Jewsih today’ maakt Berlin duidelijk waarom het hebben van een eigen land een natuurlijke wens is van mensen die onderdeel vormen van een authentieke culturele traditie.R.J. Beschouwt U zichzelf als een zionist?I.B. Jazeker. Ik ben niet bekeerd to het zionisme, ik was als kind al zionist. Mijn ouders waren in Rusland geen zionisten. Ik ben er zelf op een heel natuurlijke manier in terechtgekomen. Ik vind het goed. Ik was me al heel vroeg bewust van het feit dat joden een minderheid vormen, waar dan ook. Ik had het idee dat er geen jood ter wereld was die zich niet op een of andere manier sociaal ongemakkelijk voelt. Joden voelen zich ongemakkelijk, ongeacht hoe goed geïtegreerd ze zijn, hoeveel vrienden ze hebben, hoe goed ze behandeld worden, er is altijd dat onbestemde ongemakkelijke gevoel.Ik geloof niet dat er &e