Kroatische joden in identiteitscrisis

De joodse gemeenschap in Kroatië loopt gevaar. Steeds minder joden noemen zichzelf joods. Ook is tachtig procent van de Kroatische joden afkomstig uit een gemengd huwelijk of zelf gemengd gehuwd.

Wanneer Kroatische joden dit jaar hun formulier voor de volkstelling moeten invullen, staan zij voor een dilemma: welke nationaliteit moeten zij opgeven?In de telling van 1991 benoemden minder dan zeshonderd van de ongeveer tweeduizend joden die bij een van de negen joodse gemeenschappen in Kroatië staan ingeschreven, zichzelf als joods. De rest benoemde zich in die tijd als Kroatisch of Servisch, en sommigen gaven zelfs op Chinees of Eskimo te zijn.Sinds 1945 noemen de meeste joden in Kroatië zich Joegoslaven. Vanaf het moment dat Kroatië zich van Joegoslavië heeft afgescheiden, geven de meeste joden er de voorkeur aan geen etnische identiteit in te vullen en zichzelf niet officieel als joods te benoemen.Joden worden in Kroatië, net als bijvoorbeeld Hongaren, officieel erkend als nationale minderheid. Als zodanig komen zij in aanmerking voor financiële hulp van de staat en kunnen zij geld krijgen voor een kleuterschool, een bejaardetehuis en een aantal joodse culturele projecten.Joodse leiders in Kroatië zijn bang dat de joodse minderheid haar officiële status zal verliezen, doordat steeds minder joden zich als zodanig bekend maken. Daarom heeft Ognjen Kraus, de directeur van de joodse gemeente in Zagreb, een brief geschreven waarin hij joden oproept bij de volkstelling hun ware identiteit bekend te maken.Die identiteit is echter niet eenduidig. Meer dan tachtig procent van de vijftienhonderd leden van de joodse gemeente in Zagreb heeft slechts één joodse ouder of is zelf gemengd gehuwd. Veel kleinkinderen van overlevenden van de Sjoa hebben slechts een joodse grootouder. Een groot aantal joden is gehecht aan zowel zijn Kroatische als zijn joodse identiteit. Die joodse identiteit bestaat echter vooral uit herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Tijdens het communisme, van 1945 tot 1990, werd atheïsme uitgedragen door de staat. Er is meer dan vijftig jaar geen rabbijn geweest in Kroatië. Nu de joodse gemeente in Zagreb een rabbijn heeft, de orthodoxe Kotel Dadon uit Israël, gaan steeds meer jongeren naar sjoel.De meeste leden van de joodse gemeente in Zagreb geven een minder religieuze invulling aan hun jodendom. Zij zien Sjabbat en de feestdagen meer als sociale gelegenheden. Rabbijn Dadon: "Hoe kan een jood een jood zijn, als hij zichzelf Kroaat en atheïst noemt? Dat is een slechte grap."