Ted Musaph licht de achtergronden toe van de joodse feestdag Poeriem.
Op Poeriem lezen we het verhaal van Ester, Mordechai en Haman.Het boek
Ester staat in het laatste deel van Tenach, de Hebreeuwse bijbel. Het
behoort tot de zogenoemde chameesj megillot, de vijf rollen.
Als we over de megilla spreken, bedoelen we de megillat Ester. Alleen
het verhaal van Ester moet in de synagoge van een rol worden gelezen.
Voor de andere rollen bestaat deze verplichting niet.
De inhoud van de megillat Ester heeft betrekking op Poeriem. Ook hierin
verschilt deze megilla van de andere, want alhoewel ook deze rollen
éénmaal per jaar in de synagoge worden voorgelezen heeft de inhoud van
de rol geen directe betrekking op de feestdag waarop zij wordt gelezen.
Zo lezen we op Pesach Sjier hasjieriem (het Hooglied); op Sjavoeot
Ruth; op Tisja be’Av Eecha (Klaagliederen) en op Soekot Kohelet
(Prediker).
Het boek Ester, populair onder joden, is pas in de eindfase van de
afsluiting van de kanon hierin opgenomen. In ongeveer 100 na het begin
van de jaartelling hebben de geleerden in Jamnia hiertoe de beslissing
genomen.
In de Misjna wordt in het tractaat Megilla (hoofdstuk Mo’ed) nauwkeurig
beschreven wanneer en hoe de megilla moet worden gelezen. De eerste
keer wordt gelezen op de avond van de veertiende Adar en daarna een
tweede keer de volgende ochtend. Voor ommuurde steden zoals Jeruzalem
geldt dat de lezing op de vijftiende Adar moet gebeuren (Poeriem
Sjoesjan).
Tijdens het voorlezen maken de kinderen, elke keer als de de naam van
Haman wordt genoemd, lawaai met een ratel. Misschien heeft het te maken
met het verdrijven van de boze geesten. De melodie waarop de voorlezing
plaats vindt, is traditioneel bepaald en verschilt van gemeenschap tot
gemeenschap.
De dag voorafgaand aan de lezing van de megilla ‘s avonds, is een vastendag: Taaniet Ester.
In de megilla staan nog enkele voorschriften die kenmerkend zijn voor
het Poeriem-feest: het sturen van goede gaven aan vrienden en bekenden,
misjloach matanot en het geven van geschenken aan de armen, misjloach matanot le-ewjoniem. Omdat wij tegenwoordig niet meer zoveel armen hebben, wordt er vaak een bijdrage voor een goed doel gegeven.
Poeriem is een vrolijk feest en zo moet het ook worden gevierd: lekker
eten en drinken, totdat je geen onderscheid meer kunt maken tussen de
gehate Haman en de gezegende Mordechai (adlojada=totdat je het niet meer weet).
In Israël is het feest voor de kinderen met verkleedpartijen en vrolijke optochten.
Wellicht is dit gebruik voortgekomen uit de carnavalsoptochten die oorspronkelijk in Italië en Frankrijk werden gehouden.
Het Poeriemverhaal speelt in de vijfde eeuw voor het begin van de
jaartelling in een provincie van het Perzische rijk, dus niet in
Israël. Ook trouwt Ester met een niet-joodse koning. Toch is het
verhaal erg populair geworden Volgens Maimonides, de grote middeleeuwse
wijsgeer, zou het Poeriem-feest zelfs blijven bestaan als alle
feestdagen zouden worden afgeschaft.
Vanaf de zeventiende eeuw is het de gewoonte geworden de megillat Ester
prachtig te illustreren. Kostbare rollen zijn in musea geliefde en
bewonderde objecten. De naam Poeriem is een niet opgelost probleem.
Wellicht afkomstig van het akkadische woord puru, dat “lot” zou
betekenen. Men wierp in oude tijden namelijk het lot om na te gaan of
een bepaald tijdstip gunstig was om iets te ondernemen. Vandaar de
Nederlandse naam Lotenfeest.
