NCRV snijdt in documentaire over jodenvervolging

Omroepvereniging NCRV is gezwicht voor de druk van de familie van een Groningse ex-agent om een interview met de man te verwijderen uit de nieuwe documentaire “Holland, vaarwel!” van filmmaker Willy Lindwer over de jodenvervolging in Nederland.

In de documentaire laat de inmiddels 93-jarige Groninger zich positief uit over het meedogenloze vervolgingsbeleid van de met de nazi’s sympathiserende Groningse hoofdcommissaris Philip Blank. De stad Groningen kende in de Tweede Wereldoorlog het hoogste percentage joodse deportaties van Nederland. Bovendien plaatst de vrouw van de ex-agent tijdens het gesprek een aantal zeer kwetsende antisemitische opmerkingen.

Op de vraag van Lindwer wat de oud-politieman vindt van het feit dat de joden deel uitmaakten van de gewone maatschappij antwoordt deze: “Wat ik ervan vind? Leuk was het niet, maar wat konden wij eraan doen?” Tijdens het interview verklaart de echtgenote van de politieman: “Mijn moeder zei altijd: ‘Als de oorlog om 12 uur afgelopen is wordt je al om vijf over 12 beduveld. Snap je? Die Joden zijn heel sluw, je moet zo uitkijken met ze.”
En op de vraag wat de politieman ervan vindt dat hij deel uitmaakte van de brigade die zoveel joden heeft opgepakt: “Diep- en diep treurig. Ik heb het er heel moeilijk mee. Het waren toch ook mensen.”

Hoewel de man geheel vrijwillig zijn medewerking aan de documentaire heeft verleend, dreigde de familie naderhand met een rechtszaak als de scène niet uit de film verwijderd zou worden. Ook het voorstel van de NCRV om de man anoniem in beeld te brengen wees de familie af. De omroep stelt echter dat de drie minuten durende scène uiteindelijk uit de documentaire is gehaald omdat de uitspraken van de man door filmmaker Lindwer uit zijn context zouden zijn gerukt.

“Als je een onderzoeker op het scherpst van de snede de wereld instuurt om de waarheid te zoeken, moet je altijd de grenzen van die waarheid bewaken?”, stelt eindredacteur J. Ruiter. Dat de dreigende rechtszaak de reden voor het verwijderen van de scène zou zijn, ontkent Ruiter stellig. “Het is niet verifieerbaar dat de man representatief is voor de handelingen waarmee hij in de documentaire in verband wordt gebracht.”

Lindwer is het niet eens met het besluit van de NCRV, maar legt zich er bij neer. “Ik heb aan de opdracht van de NCRV voldaan. Bovendien ben ik geen man voor rechtszaken. Ik ben wel degelijk teleurgesteld: er is een angel uit de documentaire verwijderd. De NCRV was zeker met die ene scène heel erg tevreden. Volgens mij is de omroep wel degelijk gezwicht voor de druk van een rechtszaak.”

Lindwer noemt het interview met de oud-politieman “zeer illustratief” voor de documentaire, die vertelt over de massale collaboratie van Nederlandse ambtenaren en agenten in de Tweede Wereldoorlog. In Nederland werd tachtig procent van alle joden gedeporteerd. Dit hoogste percentage van heel West-Europa werd vooral behaald doordat veel Nederlandse ambtenaren en agenten zonder morren meewerkten met de Duitse bezetter. Aan de documentaire werd onder meer meegewerkt door PvdA-coryfee Jacques Wallage en auteur Harry Mulisch.

“Toen ik de antisemitische vooroordelen hoorde, voelde het alsof de klok zestig jaar werd teruggezet”, vertelt Lindwer. “Ik was echt geshockeerd dat mensen in het heden nog dat soort dingen kunnen zeggen en denken. Dat soort beelden vang je niet vaak voor de camera. Dit zijn jùist de dingen die je als documentairemaker wilt signaleren.”

Het tweede net van de Israëlische televisie, coproducent van de documentaire, zal de documentaire op Jom Hasjoa, 18 april as. integraal uitzenden, mèt de gewraakte scène.
De film werd in Israël op 31 maart jl. al vertoond tijdens het Doc-Aviv Festival.

De 58-jarige Lindwer maakte sinds zijn afstuderen aan de Filmacademie talloze documentaires over de Tweed