De aanval op de Poolse opperrabbijn Schudrich, eind vorige maand, wordt door de internationale Joodse gemeenschap gezien als het zoveelste bewijs dat er in Polen sprake is van een fundamenteel anti-joods sentiment. De Poolse regering nam weliswaar stelling en veroordeelde de aanval onmiddellijk, maar het aantal antisemitische incidenten in het land neemt toe.
Vooral sinds een maand geleden een nationalistische partij toetrad tot de door conservatieven gedomineerde Poolse regering van Kaziemierz Marcinkiewicz is er sprake van een sterke groei van het aantal antisemitische incidenten. Historicus en Volkskrant-correspondent in Polen Jan Hunin sprak met historica Alina Cała van het Joods Historisch Instituut in Warschau.
“Het Antisemitisme is in de Poolse samenleving ingebakken. Ongeveer de helft van de Polen houdt er antisemitische ideeën op na. Met name op het minder ontwikkelde platteland worden Joden als de bron van alle kwaad gezien. Politici, vooral als ze uit het linkse kamp komen, krijgen al snel het etiket Joods opgeplakt,” zegt ze.
Toch is het alweer een tijdje geleden dat een vooraanstaand politicus zich op een antisemitische uitspraak liet betrappen. “Wie politieke ambities koestert kan de anti-joodse retoriek beter achterwege laten”, aldus Cała.
Maar aan die positieve tendens mogen geen vergaande conclusies worden verbonden, waarschuwt ze. Zeker nu de conservatieve machthebbers antisemitische media onieuw ruimte geven. Daarmee doelt ze op het geflirt van de conservatieve Recht en Gerechtigheidspartij (Prawo i Sprawiedliwosc), de grootste van Polen, met de door een fanatieke pater geleide televisiezender Trwam en idem Radio Maryja. Tijdens de uitzendingen worden regelmatig antisemitische opmerkingen gemaakt. En ook in de katholieke krant Nasz Dziennik, nog zo’n steunpilaar van de regering, zijn de Joden het doelwit. Een redacteur van Radio Maryja zorgde onlangs voor opschudding door de Joden ervan te beschuldigen dat zij de Holocaust ‘exploiteren’ voor eigen gewin. De voorgestelde sancties werden door de Mediaraad terzijde geschoven.
Toch wil Cała niet beweren dat de Recht en Gerechtigheidspartij antisemitisch is. De tweelingboers Kaczynski, die als president en partijvoorzitter hun stempel drukken op de regeringspolitiek, hebben zich, voor zover zij durft te zeggen, nooit tot racisme laten verleiden. Maar dat kan niet van alle conservatieven worden gezegd. Vooraanstaande partijleden als parlementsvoorzitter Marek Jurek en Mariusz Kaminski, de voorzitter van het Centrale anticorruptiebureau, hebben een antisemitisch verleden.
Sinds de conservatieven een paar weken geleden een coalitie aangingen met twee extremistische partijen is ook in het buitenland de ongerustheid toegenomen. Vooral de toetreding van de ultranationalistische Liga van Poolse Families (Liga Polskich Rodzin) tot de regering doet de internationale Joodse gemeenschap vrezen voor een heropleving van het antisemitisme, en niet ten onrechte, meent Cala. De Heel-Poolse Jeugd (Młodzież Wszechpolska), de in 1922 opgerichte, nationalistische en in 1989 opnieuw tot leven gewekte jeugdbeweging van de LIga die opereert onder auspiciën van vice-president Roman Giertych (35), heeft haar wortels in het fascisme van voor de Twe
