Woorden in Jedwabne

Rabbijn Lody van de Kamp over de herdenking van de slachtoffers van Jedwabne in de Tweede Wereldoorlog en de betekenis van mooie woorden.

Mooie woorden na zestig jaar Ze doen denken aan een zondebelijdenis. Mooie woorden die bij mij vragen oproepen. Inderdaad, de president was naar Jedwabne gekomen. Samen met de ambassadeur van Israël in Polen. Ook waren nabestaanden van de joodse slachtoffers uit het buitenland overgekomen. En dan was er natuurlijk de Israëlische opperrabbijn Lau, zelf een overlevende van Auschwitz. De aanwezigen stonden allemaal op dat keurige grasveld tegenover het nieuwe monument. Zij luisterden naar de toespraken en naar het kaddiesjgebed dat de jood voor zijn doden uitspreekt. Iedereen daar was getuige van de officiële kranslegging.Maar waarom bleven bij deze herdenking velen van de burgers van Jedwabne zelf weg? Waarom waren juist zij er niet, die deze verschrikkelijk misdaad van nabij hebben meegemaakt? Of hun kinderen? Waarom sloten deze zich in hun huizen op? Is een zondebelijdenis niet juist voor hen die medeverantwoordelijk worden gehouden of tenminste voor hen, die van het verhaal afweten?Mooie woorden voor een president. Zo mooi dat ook de Poolse geestelijkheid met haar heel bijzondere verantwoordelijkheid in de strijd tegen het antisemitisme deze van dichtbij had mogen horen. Maar waarom bleef de plaatselijke pastoor uit protest thuis? En iedere andere officiële vertegenwoordiger van de Rooms-katholieke kerk? Welk doel bereiken deze woorden wanneer de biechtvader van oud-president Lech Walesa, pater Henryk Jankowski, in de grootste kerk van het Poolse Gdansk onlangs nog, met Pasen, in plaats van een kruistableau een verbrande schuur neerzet, met een plastic skelet erin. Dit om te herinneren dat het de joden waren die Jezus Christus ter dood hebben gebracht.Mooie woorden ter gelegenheid van het feit dat het zestig jaar geleden is dat deze bestiale wandaad in Polen plaatsvond. Maar ook mooie woorden, die mij dwingen om mijzelf af te vragen, en ik kan het niet nalaten, of de keuze van het moment toch ook niet te maken heeft met de komende verkiezingen in Polen. Of met het naderende toetreden van Polen tot de Europese Unie. Toetreden tot de EU vereist nu eenmaal dat het aspirant-lid voldoet aan zekere normen met betrekking tot haar gedrag inzake vreemdelingenhaat en antisemitisme. Normen die in Polen, maar ook in andere Oost-Europese landen, nog lang niet overal in acht worden genomen.De woorden waren zo mooi dat mijn vraagstelling misschien niet is te rechtvaardigen. Maar de zestienhonderd Joodse burgers en de wijze waarop zij om het leven zijn gebracht, vragen om een absoluut oprechte en eerlijke benadering tot deze geschiedenis, wars van iedere politieke motivatie of benadering.Mooie woorden in Jedwabne. Mooie woorden op dat ene plekje in dat grote Polen waar kleine joodse kindertjes met hun voetjes werden vastgebonden voordat ze met een hooivork in het vuur werden gegooid.Mooie woorden in een land waar de meer dan drie miljoen joodse burgers nagenoeg allemaal werden uitgemoord.Mooie woorden in Jedwabne. Mooie woorden die nooit in Kielce, Tarnopol of Chelm zijn gehoord. Plaatsen waar ook na de oorlog de barbaarse handelingen tegen de weinige teruggekeerden gewoon doorgingen.Mooie woorden in het Polen van vandaag waar op straat afbeeldingen en miniaturen van Joden te koop zijn die in nazi-Duitsland als middel dienden om de haat tegen de jood aan te wakkeren.Mooie woorden in Polen waar ook vandaag het scheldwoord "Zjid!" (jood!) als een mes door de joodse ziel snijdt, of je nu in het voormalig getto van Warschau, Krakow of Lublin loopt.Mooie woorden in een land waar de graffiti op de monumenten een eeuwenoud antisemitisme tonen dat kennelijk nooit weg is geweest.Ja, mooie woorden. Slechts mooie woorden.