Gods best bewaarde geheim

Wat gebeurt er als we sterven? Hoe ziet het hiernamaals eruit? Veel joden geloven dat het voortleven na de dood pas bij het einde van de geschiedenis begint.

"Een officiële dodenleer bestaat er niet in het jodendom," zegt Chara Rodrigues Pereira (44). "Het jodendom is een wereld- en levensbeschouwing en houdt zich bezig met de zin van het menselijk bestaan."De omgeving inspireert tot een gesprek over leven en dood. De plaats van ontmoeting is de Portugees-Israëlitische begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel, waar Pereira de beheerster is. Zij woont naast de begraafplaats, in een sfeervol honderdvijftig jaar oud huis. Het gesprek vindt echter plaats in het metaarhuisje. Daar kunnen we niet gestoord worden door telefoon, fax of bezoek. Vroeger werd hier de overledene verzorgd, nu wordt het vooral gebruikt om er treurredes uit te spreken."Het enige waar het jodendom zich aan vasthoudt is dat het leven van de mens niet ophoudt met het afsterven van het lichaam," licht Pereira nader toe. "Maar omdat er verder niets wordt voorgeschreven, kunnen de opvattingen over het leven na de dood alle kanten op."De joodse literatuur kent dan ook een rijke en gevarieerde beeldtaal waarmee deze en komende wereld wordt aangeduid. Een opvatting die Pereira aanspreekt is de dood als de overgang van een gebrekkig verlichte wereld naar een beter verlichte wereld. "Hoe verlicht de komende wereld is, hangt sterk af van hoe je in dit leven geleefd hebt. Als je de zin van het leven uitsluitend in termen van wereldlijk succes en aardse geneugten opvat, dan weet je daarboven ook niet waar het om gaat en zal het je niets zeggen. Maar je kunt het leven ook vanuit een ruimer perspectief bezien, als voorbereiding op het leven na de dood." De Tora lezen en bestuderen helpt daarbij. "Wie zich verdiept in de Tora, verdiept zich in Gods bedoelingen met de mens, dus die is al op weg naar een wereld waar meer helderheid is."Veel joden geloven dat het voortleven na de dood pas bij het einde van de geschiedenis begint, dat zal worden aangekondigd door de komst van de Messias. Pereira blijkt daar haar eigen gedachten over te hebben: "Waar blijven de doden tot die tijd? Het zijn grote vragen waar men niet uitkomt. Zelf denk ik dat het leven na de dood begint op het moment dat de mens sterft."Zij gelooft niet dat het lichaam daarbij nog een rol speelt. "Al was het alleen maar omdat zoveel joodse mensen geen begrafenis hebben gekregen, omdat dit door anderen onmogelijk is gemaakt. Dat daardoor je kansen op een leven na de dood zijn verspeeld, gaat er bij mij niet in. Het niet ruimen van de graven en de koppeling van de opstanding uit de dood aan het lichaam, is in de loop der eeuwen zo gegroeid. Ik denk dat het voortkomt uit een respect voor het stoffelijk overschot. En dat heeft te maken met het respect dat aan ieder mens betuigd moet worden omdat de mens is geschapen naar Gods beeld en gelijkenis. Ik weet dat er mensen zijn die het niet met me eens zullen zijn. Maar inzichten op dit gebied komen voort uit je manier van leven en zijn niet echt overdraagbaar."Een concreet beeld van de komende wereld heeft Pereira niet. "Wij worden in deze wereld geheel bepaald door zintuiglijke waarnemingen. Wij voelen dat er andere werelden mogelijk zijn, maar waar die zijn? Ik kan ook niet zeggen waar God is of waar mijn ziel zich bevindt. De zintuiglijke waarneming is in hoge mate de maat van de dingen in dìt leven. Meer niet. Het hiernamaals is Gods best bewaarde geheim."Maar hoe zou ze het leven na de dood omschrijven? "Als de eeuwige rust in de aanwezigheid van God. Rust wil niet zeggen dat er geen enkele activiteit is, maar dat het leven is losgekoppeld van ruimte en tijd. Hier is alles een gevecht tegen de klok. Het lijkt mij heerlijk te existeren zonder besef van tijd."En God? "God is licht. Licht betekent de afwezigheid van bedrog. Wij leven