Een uniek fotoboek over de joodse geschiedenis van de 20e eeuw

"From the ends of the earth; the Jews in the 20th century" geeft in foto’s, tekst en kaarten een beeld van de geschiedenis van de joden in de 20e eeuw.

Een nuchtere rekensom (p. 361) becijfert dat de joodse bevolking gemakkelijk meer dan 25 miljoen mensen zou hebben kunnen tellen, als de Sjoa niet zou hebben plaatsgevonden. Toch telde de wereld in 1999 15 miljoenen joden, 2 miljoen minder dan in 1939. In vele honderden zwart-wit foto’s wordt de geschiedenis van al die joden, overal ter wereld, in beeld gebracht, hun dagelijks leven, vreugde en verdriet, de grote geesten in wetenschap en religie, de arme boeren in Poolse shtetls, de welgestelde joden in Wenen en Amerika, de pioniers in het nieuwe vaderland, alles blijkt te zijn vastgelegd.De Amsterdamse jodenbuurt in 1906In het eerste hoofdstuk, "Migration, assimilation, the promised land. 1900-1914" gaat Gilbert in op de wijze waarop Joden zichzelf definieerden en hoe hun omgeving dat deed. Hij behandelt kort de vooroordelen waar zelfs geassimileerde Joden in de 19e eeuw tegenop moesten boksen, en schetst hoe de joodse gemeenschappen overal ter wereld hun kracht ontleenden aan hun gemeenschappelijke taal, tradities en religie. Totale assimiliatie, emigratie of de grote sociale omwenteling (die enerzijds richting Palestina keek, anderszijds naar het marxisme): dat waren ruwweg de drie keuzes die de Joden aan het begin van de 20e eeuw hadden.Albert Einstein met zijn vrouw Elsa in Berlijn, 1921"From the ends of the earth" volgt de geschiedenis op de voet. Foto’s van Theodor Herzl en de moeilijke leefomstandigheden van wat later de eerste Russische Zionisten zouden worden bevinden zich broederlijk naast die van de geassimileerde joodse aristocratie in Engeland, de maatschappelijk geslaagde Duitse Joden en de nieuwe joodse bevolking van New York. Een fraaie foto uit ca. 1912 toont twee joodse kinderen in Petah Tikva. Op de achtergrond is een Arabier te paard te zien. het bijschrift vermeldt dat er in 1900 800 Joden in Petah Tikva woonden, die, hoewel ze op goede voet stonden met hun Arabische buren, zich moesten verdedigen tegen herhaalde aanvallen van rondzwervende bedoeienen. Daarvoor werd de eerste joodse zelfverdedigingsgroep in het leven geroepen.De eerste Wereldoorlog komt in beeld in vaak schrijnende foto’s van joodse vluchtelingen in Midden-Europa. Meer dan 100.000 Duitse Joden vochten in die oorlog, ruim 31.000 van hen kregen het IJzeren kruis voor bewezen dapperheid, 12.000 kwamen om. Contrasten te over in dit hoofdstuk: de armoede van de Oosteuropese joden tegenover de fraaie geposeerde portretten van geslaagde joodse zakenlieden en politici.De Sefardische Opperrabbijn van Palestina ondertekent de acte waarmee de nieuwbouw voor de Hebreeuwse Universiteitop Mount Scopus kan beginnen, 1918Stap voor stap wordt de geschiedenis gevolgd: de overwinning van de Zionisten op de Turken in 1917, de gevolgen van de Russische revolutie voor de joden, met als gevolg de enorme uittocht naar landen waar het leven voor joden dragelijker zou zijn, en altijd weer keert het focus zich naar Palestina. Een foto laat zien hoe, onder het toeziend oog van een Britse soldaat, een allegaar van mensen in Haifa aan land komt. Sommigen met tropenhelm, anderen met slappe hoed of pet, een koffer of aktetas in de hand. Ondertussen bloeide in Westeuropa en Amerika de joodse cultuur en wetenschap. Het geeft de lezer het gevoel dat de toekomst nog heel ver weg was. Zelfs in het verre Palestina leek alles tot rust te zijn gekomen.Anne en Margot Frank, gefotografeerd in Frankfurt in 1933Het hoofdstuk over de Tweede Wereldoorlog en de nauwelijks minder vreselijke nasleep ervan bevat bekende maar ook veel onbekende foto’s.Poerim ca. 1928 in Tel Aviv: een kind verkleed als sinaasappelboompjeHoop en geloof in een betere toekomst verschijnen op de foto’s uit Palestina. De stichting van de staat Israël, de gezamenlijke inspanningen om het land bewoonbaar te maken